Enkele feitjes en prognoses over valincidenten bij ouderen
In 2022 belandde elke 4 minuten een 65-plusser op de spoedeisende hulp (SEH) na een val. Dat waren op jaarbasis 117.000 ouderen.
De meeste valincidenten gebeuren in en rondom het huis, waarbij 87.000 ernstige verwondingen oplopen. De meest voorkomende verwondingen zijn:
- Hersenletsel
- Heupfracturen
- Polsfracturen
Bijna 6000 ouderen overlijden na een dergelijke val. Bij ouderen is de impact van vallen met ernstige verwondingen erg groot, namelijk tijdelijke of permanente opname in een verpleeghuis.
We zien een maatschappelijke ontwikkeling, waarbij de vergrijzing zich gaat verdubbelen. Het aandeel 85-plussers zal de komende 10 jaar met 150% stijgen. Ook blijven kwetsbare ouderen langer thuis wonen. Hierdoor zullen de valongevallen fors toenemen.
De kosten die gepaard gaan met SEH-opname en nazorg waren in 2022 1,3 miljard. Als deze tendens zo doorgaat, kunnen de kosten in 2050 ruim verdrievoudigen.
In dit artikel
In dit artikel gaan we dieper op valpreventie bij ouderen. Gebruik onderstaand overzicht om direct meer te lezen over een specifiek onderwerp.
Gemeentes hebben de taak valpreventie te implementeren
In 2023 is Ketenaanpak Valpreventie gestart. Gemeentes in Nederland hebben de taak om de Ketenaanpak Valpreventie te implementeren in hun gemeente. De preventieve aanpak moet zorgen voor het terugdringen van vallen bij de ouderen.
De vier stappen van de ketenaanpak
De ketenaanpak bestaat uit de volgende vier stappen:
- Opsporen: De ketenaanpak begint met het opsporen van thuiswonende ouderen 65+ met valrisico (laag, matig, hoog).
- Screenen: Volgens de richtlijnen van de Federatie Medisch Specialisten
- Interventie: Het aanbieden van valinterventieprogramma’s (zoals: Vallen Verleden Tijd, In Balans en Otago-programma).
- Structureel aanbod: Begeleiden naar vervolg beweegaanbod, liefst binnen eigen leefomgeving.
Valpreventie Programma
Stap 3 uit de ketenaanpak bestaat uit het aanbieden van valinterventieprogramma’s. Een Valpreventieprogramma kan er bijvoorbeeld als volgt uitzien:
Er wordt gestart met een algemeen kennismakingsuurtje, waarbij de valpreventiedoelen en werkwijze worden uitgelegd. Geïnteresseerde 65-plussers kunnen zich daarna aanmelden voor een screening.
Er volgt een screeningstest waarbij mensen met matig en hoog valrisico mee kunnen doen aan het Valpreventieprogramma. Niet alle 65-plussers komen door de screening heen, omdat ze nog te fit zijn en niet voldoende valgevaarlijk zijn.
Tijdens een interventieprogramma volgen de ouderen 12 tot 14 weken lang één van de bovengenoemde beweegprogramma’s. Daarnaast zijn er vier themabijeenkomsten, waarbij professionals dieper ingaan op thema's zoals:
- Voeding
- Medicatie
- Beweging en leefstijl
De rol van podologen en podotherapeuten bij valpreventie
(Register) podologen en podotherapeuten kunnen participeren in het Valpreventieprogramma. Op deze manier kunnen zij een themabijeenkomst podologie organiseren waarbij ze goede adviezen over schoenen en steunzolen kunnen geven.
Tijdens deze consulten kunnen zij valgevaarlijke ouderen opsporen en hen attenderen en stimuleren voor het interventieprogramma.
Waar moet goed schoeisel aan voldoen?
De meeste valincidenten in en rondom huis worden veroorzaakt door het dragen van schoeisel zonder hielfixatie of het niet dragen van schoeisel. Goed schoeisel voor ouderen moet aan de volgende eigenschappen voldoen:
- Voldoende ruimte voor de tenen: De toebox moet voldoende ruimte hebben voor de tenen. Een goede teenfunctie geeft veel stabiliteit in de voorvoet en hiermee kan men adequaat reageren op vallen.
- Goed om de voet sluiten: Daarnaast moeten de schoenen goed om de voeten sluiten. Te grote schoenen met een loszittende hiel veroorzaken struikelgevaar. Ook te kleine schoenen moet men vermijden, dit geeft knelling en pijn.
- Niet te hard of te zacht: De tussenzolen en het loopvlak van de schoenen moeten niet te hard of te zacht zijn en het moet onder verschillende ondergronden voor voldoende grip zorgen.
- Geen schoenen met hielhef: Schoenen met hielhef zijn af te raden, omdat dit het natuurlijke zwaartepunt beïnvloedt.
- Geen zware schoenen: Tot slot mogen schoenen niet te zwaar zijn. Door verminderde spierkracht is het erg vermoeiend voor ouderen om met zware schoenen rond te lopen.
Barefoot- en minimalistische schoenen
Uit meer recent onderzoek lijkt het erop dat ouderen op barefoot- en minimalistische schoenen de kans op vallen kunnen verkleinen. Dit heeft te maken met een meer natuurlijke stand van de voet en geeft betere drukverdeling, mobiliteit en stabiliteit. Ook is er verbeterde feedback vanuit de voeten naar de hersenen en hierdoor kan ons lichaam sneller en adequater reageren.
Aanwezige voetklachten
Als er voetklachten aanwezig zijn, dan is het verstandig om de voeten verder te laten onderzoeken door een (register) podoloog of podotherapeut en mogelijk zijn op maat gemaakte steunzolen in combinatie met het juiste schoeisel wel een optie om het lopen te verbeteren.
Ouderen die regelmatig vallen is een erg complexe situatie. Dit vraagt om een multidisciplinaire aanpak. Door meerdere aanwezige voetklachten, verminderde spierkracht, bewegingsarmoede, ondervoeding, verkeerd schoeisel en invloed van medicijnen nemen de kansen op vallen alleen maar toe. Daarom is het zeer belangrijk om het thema Valpreventie bij ouderen extra aandacht te geven.
Podologen en podotherapeuten kunnen deze groep ouderen hierbij zeker helpen door goed samen te werken met huisartsen en fysiotherapeuten. Daarnaast is gedegen kennis over de voeten en voetonderzoek essentieel. Hierdoor kunnen we iedere oudere een passende oplossing bieden.
Maak een afspraak
Bent u een 65-plusser en wilt u gedegen advies van een (register) podoloog of podotherapeut over valpreventie? Maak dan een afspraak bij één van onze praktijken. Onze Podozorgers helpen u graag verder! Klik op de onderstaande knop voor de dichstbijzijnde Podozorg praktijk!
Gouden tips van ouderen
Hieronder volgen een aantal gouden tips van ouderen die hebben deelgenomen aan een Valpreventieprogramma:
- Vaste vloerbedekking, geen losse kleedjes
- Ben je alleen? Neem een thuisalarm via een welzijnsorganisatie
- E-Bikes niet te hard laten gaan (eco-stand)
- Vloerbedekking eruit, laminaat erin
- Doe het rustig aan, geen haast
- Goede verlichting
- Gezond en voldoende eten en drinken
- Aandacht bij wat je aan het doen bent
- Blijven traplopen, tuinieren, tillen, fietsen en zwemmen, met voldoende rustmomenten.
- Met de kleinkinderen spelen
- Trainen is gezellig en houdt je fit en sterk!
Gebruikte bronnen:
- An evaluation of footwear worn at the time of fall-related hip fracture; Catherine Sherrington 1, Hylton B Menz; Age Ageing. 2003 May; 32(3):310-4.doi: 10.1093/ageing/32.3.310.
- Optimizing footwear for older people at risk of falls; Menant, J. C., Steele, J. R., Menz, H. B., Munro, B. J. & Lord, S. R. (2008). Optimizing footwear for older people at risk of falls. Journal of Rehabilitation Research and Development, 45 (8), 1167-1182.
- Minimal shoes improve stability and mobility in persons with a history of falls; Tomasz Cudejko1*, James Gardiner1, Asangaedem Akpan1,2 & Kristiaan D’Août1; Nature.com, Scientific Reports | (2020) 10:21755 | https://doi.org/10.1038/s41598-020-78862-6.
- https://www.veiligheid.nl/kennisaanbod/valpreventie-bij-ouderen
